فلسفه حج از ديدگاه امام رضا علیه السلام
-طيبه مروت
دين به عنوان يک اصل ثابت و غير قابل انکار در زندگي بشر نقش مهمي را بر عهده دارد و اهميت آن بر کسي پوشيده نيست. اما اين که چه مفاهيمي در قالب يک شريعت عهده دار هدايت انسان است و از زبان چه کسي و با چه مضموني ارايه شده، سؤالي است که انسان همواره در پي کشف آن بوده است.
هماهنگي تعاليم الهي اسلام با فطرت انسان از ويژگي هايي است که باعث تمايز آن از ساير اديان و موجب گرايش انديشه هاي پاک و حقيقت جو شده است که اين نشانه جاودانه و جهاني بودن اين شريعت مقدس مي باشد. بنابراين بر خداوند حکيم است تا براي دوام اين اصل ثابت در زندگي بشر و تداوم موافقت احکام و دستورات آن با فطرت انسان، برنامه هايي تدوين کند که در هر عصري و با وجود هر گونه شرايط زماني علاوه بر موافقت با فطرت الهي انسان، به نيازهاي روحي، جسمي، فردي و اجتماعي او نیز پاسخ دهد.
در اين راستا ، حج ، به عنوان سندی گويا و جنبشی حرکت آفرين اسلام مايه دوام دين و ايجاد روحيه جمعي میان مسلماناني است که به لحاظ پراکندگي جمعيتي در نقاط مختلف و گستردگي جغرافيايي کشور اسلامي از يکديگر فاصله گرفته اند. علاوه براين از آن جا که حج ريشه در اصول اعتقادي و فکري مسلمانان دارد باعث استحکام پايه هاي اخلاقي در فرد فرد مسلمين مي شود که مي توان از آن به عنوان نهضت خودسازي در اسلام ياد کرد، از طرف ديگر ، حج ، باعث اصلاح اخلاق اجتماعي و تثبيت اخلاق اسلامي در جامعه مي شود.
-علت وجوب حج
اهميت اين عبادت الهي در آن جاست که آيات متعددي از قرآن کريم وجوب و فلسفه حج را براي مسلمانان تبيين کرده و روايات فراواني از پيشوايان معصوم علیه السلام در تثبيت اين انديشه قرآني وارد شده است که خداوند در سورۀ آل عمران مي فرمايد:
( و بر مردم، حج و زيارت آن خانه واجب است، بر هر کسي که توانايي يافته و بر آن راه يابد و هر که کافر شود تنها به خود زيان رسانده است )1
همچنين نیز پيامبرعظيم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله درباره مقصود از وجوب حج فرموده اند:
( منظور از وجوب حج و طواف و ديگر مناسک به پا داشتن ذکر و ياد خداست )2
امام رضا علیه السلام در اين باره نیز مي فرمايند:
( اي مکلف به تکليف حج، خدايت مورد رحمت قرار دهد، به تو هشدار مي دهم که حج فريضه اي از فرايض خداوند جليل و عزيز است و بر آن که داراي استطاعت مي باشد واجب است. و اين وجوب در تمام عمر انسان يکباراست و خداوند بر انجام دهنده آن وعده بهشت و گذشت از گناهان را داده است و در قرآن مجيد که سند تمام حقايق است، روي گردان از اين واجب عظيم و فريضه بزرگ را کافر ناميده و به ترک آن وعده آتش قيامت داده، پس ما از آن آتش به حق پناه مي بريم )3
-استطاعت شرط وجوب حج
در حديث شريف حضرت رضا (ع) که در تفسير آيه مذکور نیز بيان شده است، سخن از شرايط استطاعت به ميان آمده است که دليل بر وجوب حج مي باشد.
استطاعت همان توانايي مالي براي حج است و بر هر مسلماني واجب است که در صورت استطاعت مالي به سفر زیارتی حج برود ، به علاوه از حضرت صادق علیه السلام روايت شده است که: ( تا کعبه برپاست، دين نيز پايدار است. ) 4 با توجه به نقش مهم حج در حفظ دين و نيز با اهتمام به اين امر که پيامبر اسلام صلی الله علیه و آله حفظ دين را برهر مسلماني واجب دانسته اند، نوعي ديگر از استطاعت که ثمره سفر عظیم حج است قابل بررسي است و آن استطاعت اجتماعي مي باشد.
بنابراين بر مسلمانان واجب است که در صورت توانايي مالي با شرکت در کنگره عظيم حج که مظهر وحدت، انسجام و قدرت امت اسلامي است، استقلال و عدم وابستگي به بيگانگان را براي جامعه مسلمين به ارمغان آورند.
معارف و علل تشريع حج در انديشه حضرت رضا علیه السلام
علي بن موسي الرضا(ع) درباره فلسفه و علل تشريع حج خطاب به فضل بن شاذان مي فرمايند: ( حج به سوي خدا رفتن و در پيشگاه باري تعالي حاضر شدن است )5
حج باطني که مقصود از زيارت است باعث بروز تحولات اساسي در زائر مي شود چرا که مناسک حج سمبلي از مناسک اسلامي است و باعث ايجاد روحيه تقوي در افراد و نیز تربيت نفس مي شود.
هدف از آفرينش انسان، معرفت خداست و انسان زماني به اين معرفت دست مي يابد که به وسيله عبادت به تربيت نفس خود بپردازد و حج مشتمل بر تمام نتايجي است که از ساير عبادات چون نماز و روزه حاصل مي شود بنابراين در معرفت انسان نسبت به خدا اثري بنيادين دارد.
-کمال طلبي
در ادامه آن حديث شريف حضرت رضا(ع) سر عظيم حج را اين چنين بيان مي دارند) حج زيادت طلبي و کمال خواهي است.)
کمال طلبي در انسان از فطريات مسلم و غير قابل انکار است و آنچه در مراسم پرفيض حج به نداي فطرت انسان پاسخ مي دهد، حرکت انسان بر اساس معرفت الهي به سوي کمال مطلق است.
- حج ، آغاز حرکتي نو در زندگي
امام رضا علیه السلام فلسفه مناسک و اعمالي که در حج وارد شده را نشان از تحولي مي دانند که حج در روح انسان به جاي مي گذارد و آن ابراز پشيماني از گذشته و بازگشت به خويشتن است، رجعتي که باعث شروعي نو و هدفمند و جبران کننده خسارتهاي گذشته است.
حج ، از گذشته تاريک و پر گناه خارج شدن و از آنچه در گذشته انجام شده، توبه کردن است و براي آينده کار خوب و نيک را از نو آغاز کردن.(6)
- حج؛ تمرين خودسازي
علي بن موسي الرضا (ع) در اين رابطه معتقدند که: در حج بدن را به سختي انداختن، از زن و فرزند دور شدن و جان را از هواهاي نفساني و شهوات منع کردن است.(7)
- راهي براي اداي حقوق اجتماعي
امام هشتم علیه السلام در ادامه مي فرمايند: حج وسيله اي براي خارج کردن و جداسازي دارايي ها از يکديگر و پرداختن حقوق فقرا و مستمندان است.
اداي حقوق مستمندان از راه پرداخت خمس و زکات اموال و لزوم جداسازي اموال قبل از سفر حج علاوه بر انجام واجب الهي باعث مي شود تا انسان متوجه اطرافيان خود بوده و حقوقي که خداوند بر عهده او نهاده انجام دهد.
اين فراز از پيام حضرت رضا(ع) به زائران کعبه، بعد اجتماعي و لزوم توجه به ساير افراد را يادآور مي شود و اين ويژگي را که حاجيان از نقاط مختلف براي همدلي در نقطه اي جمع مي شوند روشن تر و لزوم فرياد رسي به مسلمانان را دو چندان ساخته و حس انترناسيوناليستي اسلامي را در مسلمين بارور مي سازد. رشد اين ويژگي در زائران، زمينه ساز وحدت اسلامي و حاکي از بلوغ اجتماعي مسلمين است.
- همايش سالانه علوم اسلامي
ثامن الحجج علیه السلام ، ( حج ) را جايگاه فراگيري فقه و احکام دين و انتقال اخبار پيشوايان (ع) به سراسر جهان مي دانند و مي فرمايند:
مع مافيه من التفقه و نقل الاخبارالائمه (ع) الي کل صقع و ناحيه، کمال قال ا... تعالي: فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفة ينفقهوا في الدين...(8)
کنگره جهاني حج فرصتي مغتنم براي مسلمين بوجود مي آورد تا به معرفي اسلام اصيل به جهانيان بپردازند، اميرمؤمنان (ع) در بيان اهميت اين مسأله مي فرمايند: ( براي مردم حج را به پا دار و روزهاي خدا را به يادشان آور، در بامداد و شامگاه در يک مجلس عمومي با مردم بنشين. آنان که پرسشهاي ديني دارند با فتواها آشنايشان بگردان و ناآگاه را آموزش ده و با دانشمندان به گفتگو بپردازد. ) (9)
امام خميني(ره) با اهتمام به اين اصل، حج را زمان برائت از مشترکين و اعاده حقوق اسلام و معرفي اسلام ناب دانسته و آن را سرمايه اي عظيم براي مسلمين و عامل پايداري آنان معرفي کردند.
- مشروعيت بهره برداري اقتصادي
حضرت در اين باره مي فرمايند:«در حج براي تمام مردم در شرق و غرب زمين، آنانکه در دريا و خشکي بسر مي برند، چه آنها که حج مي گذارند و چه غير آنان، از تاجر، وارد کننده، فروشنده و خريدار، کاسب، کرايه دهنده و فقير و مسکين سودمند بوده و نيازهاي مردم را در اطراف و اکناف زمين بر مي آورد.»
در آموزه هاي ديني اسلام هيچ منافاتي بين پاکسازي روحي و تلاش براي رسيدن به اقتصاد برتر وجود ندارد بلکه از آن جهاد في سبيل ا... تعبيرشده است.
شهيد بهشتي درباره مشروعيت بهره برداري اقتصادي از حج مي گويد: ( قبل از اسلام مراسم حج، پيش از آنکه يک مراسم ديني و زيارتي باشد، مراسم اقتصادي، اجتماعي و سياسي بود. پس از اسلام هر مسلمان نزد خود مي گفت: من متوجه خدا هستم و در اين سفر که به خاطر توجه به خدا انجام مي دهم ديگر نبايد به فکر کسب و کار و تجارت باشم و آن را حرام و عامل تضييع ارش حج مي دانست تا اين که آيه نازل شد که عيبي ندارد که در سفر حج در پي فضل الهي باشيد. ) (11)
1- آل عمران/97
2- جامع العادات/ ج2/ص322
3- بحارالانوار/ ج96/ص11
4- وسائل الشيعه/ج8/ ص14/ حديث 5
5- عيون اخبار الرضا/ باب 34، نيز با همين مضمون روايتي از حضرت رضا(ع) در عيون اخبار الرضا(ع) ج2 ص174 خطاب به محمد بن سنان وارد شده است.
6- همان 7- همان 8- همان
9- نهج البلاغه/ ترجمه محمد دشتي/ نامه67/ فراز اول
10- الميزان/ ج2/ ص107
11- حج در قرآن/ محمد بهشتي/ ص36
سایت ایران حج
www.iran-haj.com
• درج آگهی در سایت ایران حج رایگان است و مسئولیت آن با آگهی دهنده می باشد.
• برای حذف آگهی از سایت، با شماره 09193800046 تماس بگیرید.
خرید و فروش فیش حج استان فارس
09175597424
خرید و فروش فیش حج تمتع و عمره
09197180239
خریدار فیش حج سراسر ایران
09109060648
بالاترین خریدار فیش حج تهران
09193800046
تمامی حقوق این سایت متعلق به ایران حج میباشد.